१९६७ साली चोपडा विधानसभा मतदार संघाच्या काँग्रेसच्या उमेदवाराचा प्रचार करण्यासाठी पहिल्यांदाच त्यावेळेसचे मुख्यमंत्री स्वर्गवासी वसंतराव नाईक हेलिकॉप्टरने चोपडयाला आले होते चोपड्याच्या जनतेला हेलिकॉप्टरचे दर्शन त्यावेळेस पहिल्यांदाच झाले. सभेत वसंतराव नाईक काय बोलले यापेक्षा हेलिकॉप्टरने उडालेला धुरळा व हेलिकॉप्टर बघून जनता धन्य धन्य झाली. परंतु काँग्रेसच्या उमेदवाराला त्या हेलिकॉप्टरचा धुरळ्याचा फायदा झाला नाही. अपक्ष उमेदवार मगनलाल नगिनदास गुजराती यांनी बाजी मारली होती.
चोपड्यामध्ये तसे सर्व राजकारणी व चोखंदळ आहेत. तासनतास राजकीय गप्पा झाडणे, आपले मत हिरीरीने मांडणे हा येथील लोकांचा आवडता छंद आहे म्हटले तर अतिशयोक्ती होणार नाही. नगरपालिका, खा. शि. मंडळ, पिपल्सअर्बन बँक, पंचायत समिती, जिल्हा परिषद... इ.ची निवडणूक म्हणजे आयते खाद्य!
चोपडा नगरपालिका ही सुद्धा एक फार जुनी स्थानिक स्वराज्य संस्था आहे.
चोपडा शहरातील पाटील गढी, सुंदर गढीचे बुरुज हे एक ऐतिहासिक शहर असल्याचं सांगत होते. आज त्याची अवस्था व खाणाखुणा जर्जरीत आहेत. कुणास ठाऊक! लोकांनी त्याच्या विटा पळवून नेल्या असाव्यात. ऐतिहासिक वास्तूंची जपणूक करण्याची आपली मानसिकताच नाही.
दानशूर, श्रीमंत प्रताप शेठजीं चोपड्याचे. पण चोपड्याला रेल्वे व त्याकाळी तापी नदीवर पुल नसल्याने त्यांनी अमळनेर येथे प्रताप मिल काढली. व पुढे प्रताप शाळा, काॅलेज काढली होती. अन्यथा ह्या सर्व गोष्टी चोपडा येथे असत्या व चोपडा हे जळगाव जिल्ह्यातील एक मोठे शहर म्हणून ओळखलं गेले असते, असो ह्या जर तरच्या गोष्टी. पण एक खरे दळणवळण नसल्याने चोपड्याची आर्थिक प्रगती वेग धरू शकली नाही.
गांधी चौकात असलेले नगर वाचन मंदीर हे साहित्य व वाचन क्षेत्राची आवड असणार्यांोंसाठी फार मोठा आधारस्तंभ आहे. येथेच व्याख्यान माला आयोजित केली जाते. अनेक मोठ्या लेखकांची व्याख्याने मी अमरचंद सभागृहात ऐकली आहेत. साहित्य विषयक जाणीवा समृध्द होण्याचं ते फार मोठे साधन होतं. त्याद्वारे मोठ्या प्रमाणावर मी ज्ञान व विचारधन याची बांधलेली शिदोरी अजून ही पुरत आहे. गांधी चौकात राजकीय सभा अनेक मोठमोठ्या नेत्यांनी गाजवलेल्या बघून अनुभवल्या आहेत.
चोपडा हे शैक्षणिक क्षेत्रात उशिरा प्रसिद्ध झाले. शरद्चंद्रिका पाटील शिक्षण मंत्री झाल्यावर शिक्षण क्षेत्राला चालना मिळाली. जिल्हा परिषदेच्या ४ व एक खाजगी प्राथमिक शाळा, २ दोन माध्यमिक एवढ्यावर चोपड्याची शैक्षणिक तहान भागवण्यासाठी होती. प्रताप विद्या मंदिर सर्वात मोठी, जुनी शैक्षणिक संस्था. अनेक विद्यार्थ्यांनी येथून शिक्षण पूर्ण करून आपापल्या क्षेत्रात नाव कमावले आहे. पुणे बोर्डाच्या परीक्षेत मेरिट लिस्टमध्ये एखादा तरी विद्यार्थी असायचा व ते ऐकून पुर्ण चोपडा शहर गर्व अनुभव करीत असे. दुसरी म्युनिसिपल हायस्कूल, आपला खारीचा शिक्षण वाटा उचलत असे.
संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रताप विद्या मंदिरचे नाव अजूनही मानाने घेतले जाते. २००२ मध्ये ७ विद्यार्थी मेरीट लिस्ट मध्ये प्रताप विद्या मंदिरचे होते.
चोपडा काॅलेजचा विद्यार्थी म्हणून मिळणारा मान मी स्वतः अनुभवला आहे. चार दिवस भरगच्च कार्यक्रम असलेले गॅदरिंग हे एक इतर काॅलेजपेक्षा वेगळं वैशिष्ट्य असावं.
चोपडा येथे मोठे सांस्कृतिक कार्यक्रम नाटकं हे प्रताप विद्या मंदिर प्रांगणात आयोजित करण्यात येत असे. सुलोचनाबाई चव्हाणांचा लावण्यांचा बहारदार कार्यक्रम आणि प्रमिला दातार यांचा 'सुनहरी यादे' हा ऑर्केस्ट्रा, झंकार यांची मजा काही औरच होती.
प्रायोगिक व व्यावसायिक नाटकांचाही सहभाग असे. त्याद्वारे मला येथे बऱ्याच मराठी नाटकांचा आस्वाद घेता आला. प्रभाकर पणशीकर, शरद तळवलकर, दादा कोंडके, निळू फुले, रंगनाथ कुलकर्णी अशा अनेक नामवंत कलाकार ह्या डोळ्यांनी पाहत त्यांची अभिनय कला मनात साठवली आहे.
या व्यतिरिक्त चोपडा शहराची इतर आणखी काही खास वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे आहेत. त्यातील आता किती शिल्लक आहेत, हे चोपडा येथील रहिवासी मित्र सांगू शकतील.
श्रीराम नवमीला दुपारी बारा वाजता गांधी चौक येथील राम मंदिरात अलोट गर्दी व्हायची तर हनुमान जयंतीला तापीचा मारूती येथे हमखास गर्दी होत असे. सकाळी सकाळी सहा सात वाजता सायकल चालवत वाट बसने मारुतीचे दर्शन घेण्यासाठी भक्ती भावाने जाण्याची मजा बरेच जण घेत होती.
चोपडा शहरातील गांधी चौक जवळ फार जुनें एक मंदिर म्हणजे श्री रोकड बालाजी मंदिर. असं म्हणतात ह्याच मंदिरात चोपड्याचे श्रीमंत व्यक्ती प्रताप शेठ यांना बालाजींचे विशेष आशिर्वाद लाभले. त्यांनी दिलेल्या भरघोस रोकडा देणगीने नावारूपाला आले. असं म्हणतात येथे रोकडा फळ मिळते म्हणून
रोकड बालाजी असे नामकरण झाले. पण मंदिराचे ट्रस्टी श्री मोतीलाल महाराज यांचें अचानक तरुण पणी निधनानंतर पुढे भाऊबंदकी मध्ये अडकले व वाताहत झाली. चोपडा शहरातील पहिली प्रिटींग प्रेस व फोटो ग्राफी काढण्याचे श्रेय त्यांना म्हणजे श्री मोतीलाल महाराज यांना आहे.
७०/७२ साली ११वीच्या बोर्डाच्या निकालाच्या आदल्या दिवशी वृत्त पत्र विक्रेते २५ पैसे देऊन निकाल पाहण्यासाठी गर्दी करत असु. नंतर ७३ पासून १० वीच्या निकाल एक रुपयात पाहून समाधान घेत. चांगला धंदा त्या एका दिवसात वृत्त पत्र विक्रेते करीत असे.
आशा व स्वस्तिक थिएटर हे चोपडा येथील चित्रपट करमणूक करणारी केंद्रे. हयांच्या समोरच्या दुकानात गरम भजी व नंतर सोडा पिऊन धन्य धन्य होता यायचं.
गणेशोत्सव म्हटलं म्हणजे व्यापारी यांचा गणपती त्यांच्या वैशिष्ट्यांनी भरलेल्या डेकोरेशनसाठी प्रसिद्ध होते. बहुतेक वेळा पहिला मान विसर्जनाच्या मिरवणुकीत मिळत असे. चोपडा येथे गणेशोत्सव पाच दिवसांचा. विसर्जनाच्या मिरवणुकीत गुलालाची उधळण पुर्ण रस्ता गुलाबी
करायला पुरेसी होती.
चोपडा हे जिल्ह्यातील पांचव्या क्रमांकाचे मोठे शहर आहे. व्यावसायिक व व्यापारी केंद्र आहे. दादर म्हणजे रब्बी ज्वारी हे चोपडा परिसरात पिकणारं अतिशय स्वादिष्ट अन् कसदार धान्य. ज्वारीची भाकरी व कांद्या बरोबर हिरव्या मिरच्या चार ठेचा हा इथल्या शेतकऱ्यांचा शिदोरीचा अभिन्न हिस्सा. कपाशी ह्या पांढऱ्या सोन्याची म्हणजे नगदी पिकांची मोठी
बाजारपेठ आहे. शहरात आणि तालुक्यात दोन सुत गिरण्या आहेत. एकेकाळी २० च्या जवळपास जिनिंग व प्रेसींग तीन पाळ्यांमध्ये धडधडत.
रविवारच्या आठवडे बाजारात वस्तु विकून चार पैसे गाठीला जोडलेले, सायंकाळी आपल्या खेडेगावी परतणारे शेतकरी, व्यापारी मंडळी तसेच खेडोपाड्यातून आठवड्याभराची खरेदीसाठी आलेली जनता पंजाबी चहा
पिऊन दिवसभरात आलेला थकवा घालवत असे. त्यातल्या त्यात मालापूर सम सातपुड्याच्या अंर्तगत भागात राहणारी पावरा अन् इतर आदिवासी त्यांच्या विशिष्ट पद्धतीचा , बाट्ट्या, आहडी, हाकूल अशा अलंकारांनी युक्त पेहराव आकर्षण निर्माण करत असे. पावरा नृत्य व संगीत आतातर चोपडा परिसरातील लग्न वा तत्सम कार्यक्रमात अनिवार्य आहे.
आणखी काय काय लिहू? मला हे नक्की माहीत आहे की, चोपड्याची सर्वच वैशिष्ट्ये या लेखात आलेली नाहीतच. अजूनही अशी अनेक खास वैशिष्ट्ये असतील, जी मला माहीत नाहीत किंवा स्मृती पलीकडे गेल्या वाट लेख लिहिण्याच्या ओघात मागे पडली असतील.
जशी काही जुनी वैशिष्ट्ये नष्ट झाली असतील तशी काही नवीन निर्माणही झाली असतील.
एक मात्र नक्की, हे शब्द म्हणजे आठवणींच्या ढिगाऱ्यातून उपसून झाल्यावर लिहिलेल्या ओळी आहेत. बऱ्याच आठवणी काळाच्या ओघात नष्ट होऊन वाहून गेल्या असतील. पुन्हा एकदा भेट देउन अशा तीव्र आठवणी भावना मनात जाग्या होतील याची मला खात्री आहे.
आम्ही चोपडेकर आहोत' असा अभिमान पुणे करांसारखा ज्वाज्वल्य अभिमान बाळगायला हरकत नाही
.png) |
| ©ओमप्रकाश शर्मा |
~संकलन - प्रसाद वैद्य
.png)
.jpeg)
.png)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)